Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilginin ekseriyetle dikkat cazip başlıklarla sonlu kaldığına dikkat çeken uzmanlar, bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumunun bilimsellikten uzaklaşmaya neden olabileceğini söylüyor.
Bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, tıpkı vakitte ‘doğru’ bir biçimde aktarılmasının öncelikli olması gerektiğine vurgu yapan İrtibat Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilim insanlarının nitelikli bir halde medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, şahsî imajlarının yahut tanınan kültürün bir modülü haline gelme riskleri taşıyor.” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, reyting telaşıyla bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydetti.
Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, bilginin demokratikleşmesi ve bilimin ticarileşmesi ortasındaki hassas istikrara dikkat çekerek, günümüzdeki bilim irtibatının dinamiklerini kıymetlendirdi.
Bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesinin sakıncaları…
Bilim insanlarının medyada yer almalarının, bilgiyi kitlelere ulaştırmanın tesirli yollarından biri olarak değerlendirilebildiğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Zira bu görünürlük sayesinde daha fazla insan, bilimin sunduğu gerçekleri daha kolay kavrayabilir. Lakin burada bilimin popülerleştirilmesiyle bilimsel derinliğin daha anlaşılır kılınması ortasında ince bir çizgide istikrar kurulması gerekmektedir. Bilime yönelik genel farkındalığın sonlu olduğu toplumlarda bu stil popülerleşme hareketleri, bilim insanlarını daha geniş kitlelere tanıtabilir lakin bunun tesiri uzun vadeli olmazsa kalıcı dönüşüm sağlayamaz. Bu açıdan bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesi, bilimin araçsallaştırılmasına ve toplumsal değişim dinamiğini kaybetmesine sebep olabilir.” dedi.
Kişisel imaj, bilimin önüne geçmemeli!
Bilim insanlarının medyada daha görünür olmasının, bilimsel bilginin popülerleşmesine katkı sağlayabileceğini lakin bunun medyanın yaklaşımına bağlı olduğunu belirten Dr. Kabaş, şöyle devam etti:
“Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilgi ekseriyetle sadece dikkat cazip başlıklarla hudutlu kalır. Bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumu, eleştirel düşünme kültürünü baltalayabilir. Dahası bilimsellikten de uzaklaştırabilir. Bu doğrultuda bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, tıpkı vakitte ‘doğru’ bir halde aktarılması öncelikli olmalıdır. Gerçek manasıyla bilimsel bilginin popülerleşmesinde bu durumlara dikkat edilmelidir. Ayrıyeten bilim insanlarının nitelikli bir biçimde medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, şahsî imajlarının yahut tanınan kültürün bir kesimi haline gelme riskleri taşıyor. Münasebetiyle, bilim beşerinin akademik derinliği, mevzuyla ilgisi, etik kıymetleri ve bilimi popülerleştirirken sunduğu doğruluk ve sadelik, bu sürecin muvaffakiyetle yönetilmesi açısından belirleyici oluyor.”
Popüler olmak mı, tarafsız kalmak mı?
Medyada görünürlüğün bilim insanlarının akademik prestijini hem güçlendirme hem de zayıflatma potansiyeline sahip olduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru sunulduğunda bu görünürlük bilimsel bilginin yayılmasına ve bilime olan itimadın artmasına katkı sağlıyor. Bilim insanlarının medya aracılığıyla yaptıkları açıklamalar, bilimin ehemmiyetini vurgulamak ve karmaşık sıkıntıları geniş kitlelerin anlayabileceği bir lisanla sunmak açısından epeyce kıymetlidir. Medyada görünürlük, bilginin yüzeyselleştirilmesi yahut sansasyonelleştirilmesi üzere riskler de taşıyor. Bilim insanı açısından da tanınan olmakla tarafsız kalmak ortasındaki tansiyon, bilimsel duruşun nesnelliğini tehdit edebilir. Bu doğrultuda yalnızca medyatikleşmiş bir bilim insanı figürünün inşası, bilimsel bilginin ferdî algılar ve karizmalar üzerinden şekillenmesine neden olacaktır.” diye konuştu.
Bilimin eğlenceli sunumunun avantajları ve dezavantajları…
Bilimin eğlenceli bir halde sunulmasının bilimsel bilgiyi daha geniş kitlelere ulaştırmak için tesirli bir formül olabileceğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru tasarlanmış cümbüş odaklı anlatımlar, bilimsel mevzuların karmaşıklığını azaltabilir lakin çok kolaylaştırma yahut dikkat alımlı başlıklar uğruna bilgiyi çarpıtma, bilimin yanlış anlaşılmasına yol açabilir. Bu durumda sonuçlar epey ziyan verici bir niteliğe bürünebilir. Bilimi popülerleştirme uğraşı, onu daha erişilebilir ve anlaşılır kılarken, bilimsel doğruluk ve etik kıymetlerin korunması hayati ehemmiyettedir. Sansasyonel sunumlar yahut süratli tüketim kültürüne uygun bilgiler hem bilim insanlarının prestijini zedeler hem de halkın bilime olan inancını azaltabilir. Bu durum, cümbüş dileğinin bilimi ticari bir eser üzere ele almasıyla sonuçlanabilir.” formunda konuştu.
Popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir!
Sosyal medyanın bilim insanlarının halkla kurduğu irtibatta kıymetli bir rol oynadığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şöyle devam etti:
“Sosyal medya, bilimsel bilgilerin hem daha süratli bir halde yayılmasını sağlamakta hem de görece karmaşık hususları anlaşılır hale getiren yaratıcı içerikler üretme fırsatı sunmaktadır. Kitle açısından da uzmanlara direkt erişebilmek, bahse ait farklı bilim insanlarının çalışma ve fikirlerini görebilmek açısından da değer taşıyor. Lakin bilim insanlarının şahsî markalarını inşa etmeleri, akademik özgürlüğü ve eleştirel bakış açılarını tehdit edebilir. Kişinin bilim insanı tanımlamasını yüzeysel bir biçimde üzerinde taşımasının oluşturduğu inanç alakası, yakın periyotta de gördüğümüz pek çok örnekte olduğu üzere, farklı meselelere da yol açabiliyor. Akademik derinlikten uzaklaşan içerikler, bilimsel doğruluğu gölgede bırakabilir ve popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir. Toplumsal medya ortamının, algoritmik işleyişini de dikkate aldığımızda, çoklukla sansasyonel ve dikkat cazibeli içerikleri daha çok deverana soktuğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle, toplumsal medyanın bilimsel irtibatı geliştirmenin yanı sıra bilimin lisanını ve fonksiyonunu yavaşça değiştirme potansiyeli taşıdığı da göz önünde bulundurulmalıdır.”
Popülerleşen bilim insanlarının ticari çıkarlarla bağlantılı olması itimadı zedeleyebilir
Bilim insanlarının tanınan figürler olarak algılanmasının, halkın bilime olan itimadını artırma potansiyeli taşıdığını lakin bu durumun yalnızca popülerlik arayışına dönüştürülmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilginin toplumsallaştırılmasında iletinin taşıyıcısına duyulan inanç hayati ehemmiyet taşımaktadır. Bu itimat alakasının sürdürülebilmesi için, bilim insanlarının şeffaf, tarafsız ve tenkide açık bir duruş sergilemeleri gerekmektedir. Medyada popülerleşen bilim insanlarının siyasi yahut ticari çıkarlarla bağlı olması, inancı zedeleyecek ve dahası bilimsel ortamı tam karşıtı bir atmosfere sürükleyecektir.” dedi.
Bilim beşerlerine tesirli bağlantı teknikleri konusunda dayanak sağlanmalı
İletişim uzmanlarının, bilginin geniş kitlelere anlaşılır ve tesirli bir halde taşınmasını sağlayacak köprü rolünü üstlenmesi gerektiğini de vurgulayan Dr. Kabaş, “İletişim uzmanları, bilim beşerlerine tesirli irtibat teknikleri konusunda takviye sağlanması ve bilimsel bilginin medyaya yanlışsız formatta sunulmasına teşvik edilmesi açısından kıymet taşımaktadır. Gerçek yapılandırılmış bildiriler, bilimin topluma nezdindeki karşılığını güçlendirebilir ve bilim insanlarının kitlelere ulaşmasında daha tesirli bir rol oynayabilir.” diye konuştu.
Reyting uğruna bilim insanları tartışmalı mevzulara çekilmemeli
Reyting derdiyle bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şunları kaydetti:
“Medya, süratle tıklanabilir, kolay kolay etkileşim alabilir ve dikkat alımlı içerikler üretirken, bilim insanları da bazen bu sistemin modülü haline gelerek bulgularını sansasyonelleştirebiliyor. Fakat bu durum, bilimin temel prensiplerine ziyan verebiliyor. Medya kuruluşları reyting uğruna bilim insanlarını tartışmalı hususlara çekerek tarafgirlik ve kutuplaşmayı körükleyebiliyor. Bu süreç, bilimin güvenilirliğini değil toplumsal algıda itibarsızlaşmasını artırabilir. Bunu aşmak için, bilim insanlarının ve medya profesyonellerinin bir istikrar kurması gerekmektedir. Bilimin geniş kitlelere ulaşması kıymetli fakat bu süreçte etik unsurlardan ve bilimsel doğruluktan taviz verilmemesi gerekir. Bilim insanları, bağlantı marifetlerini geliştirmeli ve medyaya sundukları içeriklerde bağlamı koruyarak kamuoyunu eğitici bir rol üstlenmelidir. Medya ise reyting odaklı değil, topluma sorumlu yayıncılık anlayışıyla yaklaşmalıdır. Bilim ve medya ortasındaki bu etkileşim, dikkatle yönetildiğinde toplum için bir aydınlanma aracına dönüşebilir aksi takdirde hem bilime hem de toplumun bilgiye olan inancına ziyan verir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
