Çocuklarda uzunluk uzaması doğumdan itibaren başlıyor ve ergenlik sonuna kadar devam ediyor. Bebeklik ve ergenlik çağı en süratli büyüme periyotlarını oluşturuyor. Çocuğun uzunluğunun; yaşına, cinsiyetine ve toplumdaki ortalama pahalara nazaran besbelli kısa olması “boy kısalığı” olarak tanımlanıyor. Ülkemizde her 100 bireyden 5-10’unda uzunluk kısalığı tespit ediliyor. Acıbadem International Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, boy kısalığında altta yatan etken ne olursa olsun, çocuğun tedaviden fayda görebilmesi için tabibe erken periyotta başvurulması gerektiğine dikkat çekerek, “Ergenlik tamamlanınca büyüme plaklarının kapanmasıyla birlikte büyüme durur ve çocuk erişkin uzunluğuna ulaşmış olur. Münasebetiyle, tedavinin ergenlik tamamlanmadan, bir öbür deyişle büyüme kıkırdakları kapanmadan uygulanması gerekir. Aksi takdirde, hiçbir metotla uzunluğu uzatmak mümkün olamaz. Bu nedenle, yapılan sistemli uzunluk ölçümlerinde büyüme eğrilerinde sapma tespit edildiyse, çocuğun tıpkı yaş ve cinsiyetteki arkadaşları ortasında uzunluk farkı giderek artıyorsa, gecikmeden tabibe başvurmak çok kıymetlidir. Toplum olarak uzunluk kısalığıyla ilgili gerçek bilgiye sahip olmalı ve bu mevzuda farkındalık yaratmalıyız. Her çocuğun sağlıklı büyüme hakkı vardır. Bunu sağlamak için daima birlikte hakikat bilgilere dayalı adımlar atmalıyız” diyor. Erken devirde başlanan tedavide günümüzde hayli başarılı sonuçlar elde edildiğine işaret eden Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, çocuklarda uzunluk kısalığına yol açan 6 etkeni anlattı; kıymetli teklifler ve ihtarlarda bulundu!
Ailevi uzunluk kısalığı
Eğer ailede bir yahut daha fazla kişi kısa uzunluklu ise büyüme hormonu olağan olsa bile çocuğun genetik yapıdan kaynaklı kısa uzunluklu olma ihtimali yükseliyor. Genetik olarak beklenen maksat uzunluk, anne ve baba uzunluğuna nazaran hesaplanıyor. Fakat, çocuk anne ve babadan öbür başka aile fertlerine de benzemiş olabiliyor.
Yapısal büyüme geriliği
Yapısal büyüme geriliği; çocukluk periyodunda büyümenin yaşıtlarına nazaran geri olduğu ve ilerleyen yaşlarda olağana döndüğü süreksiz bir durum olarak tanımlanıyor. Bu çocuklarda ekseriyetle ergenlik periyodunun de geciktiğini belirten Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, “Ancak bu çocuklar ergenlik sonunda beklenen uzunluk uzunluğuna ulaşabilirler. Birtakım çocuklar yaşıtlarına nazaran yavaş büyüyebilir ve ergenlik devrinde bu farkı kapatabilirler” diyor.
Hormonal nedenler
Büyüme hormonu ve tiroit hormonlarının eksikliği çocuklarda uzunluk kısalığının en kıymetli hormonal nedenlerini oluşturuyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, hipofizden salgılanan büyüme hormonunun direkt kemik ve kas gelişimini desteklediğini belirterek, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Büyüme hormonunun eksikliği çocuklukta büyüme geriliğine ve önemli uzunluk kısalığına yol açabilir. Eksikliği doğumsal nedenlerle olabileceği üzere; travma, ışın tedavisi, tümör ve menenjit üzere geçirilmiş hastalıklardan da kaynaklanabilir. Ayrıyeten hipofizden salgılanan ve tiroit uyarıcı hormon olan (TSH), böbrek üstü bezini uyararak kortizol üretimini sağlayan adrenokortikotropik hormon (ACTH) , ergenlikte büyümenin hızlanmasını destekleyen ve cinsiyet hormonlarını düzenleyen LH ile FSH eksikliği de çocukluk çağında uzunluk uzamasını olumsuz tarafta etkileyebilir”
Sistemik hastalıklar
Astım üzere kronik teneffüs yolu hastalıkları, çölyak, kronik böbrek hastalıkları, kalp hastalıkları, kronik anemi, inflamatuar bağırsak hastalıkları ve malabsorbsiyon sendromları olarak isimlendirilen besinlerin gereğince emilememesi durumları üzere uzun vadeli hastalıklar da çocuklarda uzunluk uzamasını önleyebiliyor. Bunun nedeni ise bu hastalıkların bedenin büyümesi için gerekli olan besinler ile enerjiyi kullanmasını zorlaştırarak çocuğun genel sıhhat durumunu olumsuz istikamette etkilemesi.
Psikososyal nedenler
Aile içindeki gerilimli ortam yahut duygusal ihmal, makus hayat şartları, travmalar ve anksiyete üzere ruhsal etkenler de çocuklarda büyüme hormonunu baskılayarak uzunluk uzamasını olumsuz istikamette etkileyebiliyor.
Yetersiz ve istikrarsız beslenme
Çocuğun sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için kâfi ve istikrarlı beslenerek bedeninin gereksinim duyduğu tüm besin öğelerini alması gerekiyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, kâfi ve istikrarlı beslenmenin proteinler, karbonhidratlar, yağlar, vitaminler ile minerallerden güçlü bir diyetle sağlandığını belirterek, “Dengeli beslenme her besin kümesini gereğince tüketerek ve işlenmiş besinlerden kaçınarak mümkündür. Örneğin, protein alımı bedenin büyümesi ve tamiratı için değerlidir. Vitaminler ve mineraller bağışıklık sistemini desteklerken, karbonhidratlar ve yağlar da güç sağlar” diyor.
Düzenli uzunluk ölçümü çok önemli!
Bebeklik (0-2 yaş) ve ergenlik devri en süratli büyüme periyodunu oluşturuyor. Vaktinde doğan bir bebeğin ortalama uzunluğu 50 cm kadar oluyor ve 0-1 yaş ortasında yaklaşık 25 cm, 1-2 yaş ortasında 10-12 cm, 2 yaşından sonra ergenlik devrine kadar yılda 5-6 cm uzuyor. Ergenlikte ise uzunlukta uzama hızlanıyor ve kızlarda yılda 8-10 cm, erkeklerde de 10-12 cm uzama gözleniyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, düzenli uzunluk ölçümleri yapılarak büyüme eğrilerindeki sapmaları erken fark etmenin tedaviden faal sonuç alınabilmesinde kritik bir kıymete sahip olduğunu vurgulayarak, “Çocuklarda boy ölçümü; birinci 6 ay ayda bir, 6-24 ay ortasında 3 ayda bir, 2-6 yaş ortasında 6 ayda bir, 6-12 yaş ortasında yılda bir olmalıdır. Büyüme geriliği kuşkusunda ölçüm 3-6 ayda bir yapılmalıdır. Boy büyümesinden endişelenildiği durumlarda gecikmeden pediatrik endokrinoloji uzmanına başvurulması tedaviden başarılı sonuç alınması için çok önemlidir” bilgisini veriyor.
Boyunun ülkü ölçülerde uzaması için 5 değerli öneri!
- Bebeklik periyodundan itibaren çocuğunuzun uzunluğunu nizamlı aralıklarla ölçün ve gerektiğinde vakit kaybetmeden tabibe başvurun.
- Yeterli ve istikrarlı beslenmesi büyük bir kıymete sahip. Bu nedenle, aşağıdaki besinleri sistemli olarak tükettiğinden emin olun.
Hayvansal proteinler: Et, tavuk, balık, yumurta, süt, yoğurt, peynir
Bitkisel proteinler: Mercimek, nohut ve fasulye üzere kuru baklagiller, badem ceviz ile fındık üzere kuru yemişler
Karbonhidratlar: Tahıllar, bulgur, yulaf, tam buğday ekmeği
Mineral Kaynakları: Kalsiyum, süt, yoğurt, peynir, yeşil yapraklı sebzeler
- Düzenli fizikî aktivite alışkanlığı edinmesini sağlayın. Daima sıçrama ve uzanma hareketlerinin yapıldığı basketbol ve voleybol sporunun yanı sıra yüzme, ip atlama, yoga, pilates ve koşu uzunluk uzamasını olumlu istikamette etkiliyor.
- Büyüme hormonu bilhassa derin ahenge evresinde salgılandığı için çocuğunuzun kâfi ve kaliteli uyumasını sağlayın.
- Stres de uzunluk uzamasını olumsuz etkileyen faktörlerden. Hasebiyle aile içinde sevgi dolu, huzurlu ve inançlı bir ortam sağlamanız son derece kıymetli.
Tedavi altta yatan nedene nazaran planlanıyor
Boy kısalıklarının tedavisi altta yatan sebebe nazaran planlanıyor. Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, tedaviye erken başlanmasının çocuklarda büyüme potansiyelini artırdığını vurgulayarak, tedavide nasıl bir yol izlendiğini şöyle özetliyor: “Örneğin, tiroit hormonu kâfi salgılanmıyorsa hormon replasman tedavisine başlanır. Yaşamın birinci 3 yılında, büyüme geriliğinin yanı sıra beyin gelişimi üzerinde de tesiri olduğundan, tiroit hormonu eksikliğinde erken teşhis için doğumdan sonra bebekten alınan topuk kanı büyük ehemmiyet taşır. Büyüme hormonunun eksikliğinde sentetik büyüme hormonu cilt altına enjeksiyonla verilir. Büyüme hormonu eksikliği olan çocuklar tedaviye çoklukla daha âlâ cevap verirler ve büyüme suratları besbelli olarak artar. Uzunluk kısalığı çölyak hastalığına bağlı gelişmişse glutensiz besinlerle diyet hazırlanır. Erken teşhis ile vaktinde başlanan tedavi çocuğun gelişim sürecinin desteklenmesini sağlar.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı