Kanser tedavisi gören çocukların kan üretimi olumsuz etkilenmektedir. Kemoterapi sonrasında kanda alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit) ve pıhtılaşma pulcuklarının (trombositler) sayısı azalacaktır.
Vücudumuzu mikroplara karşı koruyan akyuvar hücreleri azalınca bakteri, virüs, mantar ve parazit üzere mikroplar değerli enfeksiyonlara sebep olabilmektedir. Trombositler sayıca azaldığında ise resen oluşan kanamalar (burun, dişeti kanaması, cilt kanaması ve morluklar, mide, bağırsak ve iç organ kanaması vb) açığa çıkacaktır. Çocuğumuzu bu durumlardan korumak için ebeveynlere kıymetli misyonlar düşmektedir. Başlıcaları;
- El ve beden paklığına çok dikkat edilmelidir. Eller her yemek öncesi, yemek sonrası, tuvalet muhtaçlığı giderildikten sonra kesinlikle sıvı sabunla en az 20 saniye mühletle yıkanmalı ve akabinde kâğıt havlu ile kurulanmalıdır.
- Yumuşak bir sabun kullanarak günlük banyo yahut duş yapılmalı, bilhassa koltukaltları ve kasıklar dikkatle temizlenmeli ve akabinde nemli bölge kalmayacak biçimde beden yeterlice kurulanmalıdır. Banyo yaptırılması mümkün değil ise günlük ılık sabunlu bezle silinerek beden temizlenmelidir.
- Dişler, akyuvar ve trombosit sayısı uygunsa yumuşak bir diş fırçasıyla günde en az iki defa fırçalanmalı, hücre sayıları uygun değilse yahut dişetlerinde kanama varsa her yemekten sonra pak su ve antiseptik gargara solüsyonu yahut bikarbonatlı su ile ağız uygunca çalkalanmalıdır.
- Tırnaklar, lökosit ve trombositler çok düşük olduğu periyotta kesilmeyebilir. Fakat kesinlikle kesilecekse kesme süreci düz olarak, çok derin olmadan, deriyi kesmeden yapılmalıdır.
- Taze çiçek ve her türlü saksı çiçeği mantar oluşum riskini arttırdığı için ortamda bulundurulmamalıdır. Tekrar temizlememe/dezenfekte edilme bahtı olmayan tüylü, peluş yahut kumaş oyuncaklar hasta odasında bulundurulmamalıdır.
- Ev paklığı günlük yapılmalı, ortamda küf oluşturacak ıslak yahut nemli yerler olmamalı, varsa klima bakımı ve paklığı aksatılmamalıdır.
- Akyuvar sayısı düşük periyotlarda hasta ziyaretleri katiyetle kısıtlanmalı, kalabalık ortamlardan toplu taşımadan uzak durulmalı, mecburî hallerde maske kullanılmalıdır. Yoğun kemoterapi devirlerinde okula orta verilmeli, eğitime hekiminizin müsaade verdiği periyotlarda konutta yahut hastanede devam edilmelidir.
- Hayvanlar bağışıklık sistemi bozuk şahısları riske sokabilecek hastalıklar taşıyabilirler. Mümkünse hayvanla fizikî temasın olmaması en uygunudur. Bilhassa hayvanın salyası yahut dışkısıyla temastan kaçınılmalı, ısırıklardan yahut tırmalamalardan korunmalıdır. Kuş, kertenkele, yılan, kaplumbağa, hamster yahut öteki bir kemirgen beslenmemelidir.
- Eğer yeni bir hayvan alınacaksa, bir yıldan büyük ve kısırlaştırılmış bir hayvan seçilmelidir. Konutun dışında, bir çiftlik yahut hayvanat bahçesinde hayvanlarla yakın temas edilmemelidir.
- Trombositlerin düşük olduğu periyotlarda hareketli oyunlardan ve sportif faaliyetlerden, bedeni sıkan lastikli giyeceklerden kaçınılmalıdır.
- Nötropenik periyotta musluk suyu en az bir dakika mühletle kaynatılmadan yahut filtreden geçirilmeden içilmemelidir. Şişe yahut kutu içinde satılan meyve suları, soda, sıcak çay yahut kahve ve pastörize edilmiş her türlü eserin içilmesinde sakınca yoktur.
- Yemek hazırlarken kullanılan yüzeyler, raflar, tezgâh üzerleri, buzdolabı, dondurucular, kesme tahtası, bıçak ve öteki tüm mutfak aletleri uygun biçimde temizlenmelidir. Yemekler mümkünse öğünlük pişirilmeli, artan kısım şayet sonraki öğüne saklanacak ise yemeğin soğuması beklenmeden, süratli soğutulması mümkün olan küçük kaplarda buzdolabına kaldırılmalıdır. İki saatten fazla oda ısısında beklemiş yemekler atılmalıdır. Buzdolabından çıkarılan pişmiş yiyecekler ısıtılarak/kaynatılarak sunulmalıdır. Donmuş yiyecekler oda ısısında bekletilerek çözülmemeli, mikrodalga kullanılmalıdır.
- Çiğ yahut az pişmiş beyaz/kırmızı et ve yumurta mutlaka tüketilmemeli, konserve besinlerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Pişirilmemiş kümes hayvanları, kırmızı et, balık ve öteki deniz eserleri öteki yiyeceklerle temas ettirilmemeli, birebir yüzey üzerine konulmamalı, tıpkı kesme tahtası kullanılmamalıdır.
- Pişirilmeden yenen salatalık marul roka üzere yeşillikler ya da kabuğu soyulamayan (çilek vb) meyveler nötropenik devirde tüketilmemelidir. Muz karpuz kavun üzere kabuğu soyulabilen meyve sebzeler ile sirkeli ya da limonlu su ile yıkanmış ve kabuğu hijyenik koşullarda kalın soyulmuş elma armut üzere meyvelerin tüketilmesinde sakınca yoktur.
Bu tedbirler hastaya, hastalığa ve uygulanan tedavi rejimine nazaran şahsî farklılıklar gösterebileceğinden takip ve tedavi yapan hekiminizin/sağlık merkezinin tekliflerine harfiyen uymanız sıhhatiniz açısından çok kıymetlidir.
Prof. Dr. Zekai Avcı ‘’Genel olarak aşağıda belirtilen şikâyetleriniz varsa gecikmeden tedavi gördüğünüz sıhhat kuruluşuna başvurmanızı şiddetle tavsiye ederim.’’ halinde değerli unsurlara değindi.
- Ateş, titreme
- Ağız içi yaralar
- Tedavinin verildiği damar yolu, santral ya da port iğne bölgesinde şişlik, ağrı, hassasiyet
- Şiddetli öksürük, kanlı balgam, nefes darlığı
- Ani gelişen kol yahut bacaklarda uyuşma, çift görme, hareket-denge bozukluğu, şuur bulanıklığı
- Şiddetli karın ağrısı, kusma, ishal, dışkıda kanama yahut dışkının renginin katran üzere siyah olması
- Uzun müddetli burun kanaması, dişeti kanaması
- İdrarda kanama yahut yanma
- Ciltte toplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı renkli döküntüler yahut yaygın morluklar, döküntüler
- 2 günden fazla süren kabızlık
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı